Een hypnagoge hallucinatie (droombeeld) is een hallucinatie die optreedt wanneer de patiënt in slaap begint te vallen (tijdens de overgang van waken naar slapen). Praktisch gezien is een hypnagoge hallucinatie een hallucinatie die op het “verkeerde” moment optreedt in de slaapcyclus. Ongeveer 25% van de mensen met narcolepsie hebben te maken met hypnagoge hallucinaties (dat is niet hetzelfde als gewone hallucinaties).
Het gaat om korte, levendige droombeelden die soms nauwelijks van de werkelijkheid zijn te onderscheiden. Tijdens de slaaphallucinatie kun je allerlei (beangstigende) zaken zien, horen of voelen. De hallucinaties duren meestal enkele minuten, bijna nooit langer dan tien minuten. Ze treden op tijdens het inslapen ’s nachts, maar ook overdag. Ze kunnen voorkomen in combinatie met slaapverlamming.
Slaaphallucinaties en dromen
Ons brein gaat anders om met informatie wanneer we proberen te slapen. Het lijkt alsof de gedachten minder van onszelf worden, terwijl we er helemaal in opgaan. Daardoor kan een stem die in je verbeelding of herinnering aanwezig is, zomaar hardop klinken. Ook gedachten gaan een eigen leven leiden en het tijdsbesef verandert. Zo kan het lijken dat zo’n ervaring lang duurt, terwijl het eigenlijk 2 seconden aanhoudt. We raken het contact met onze omgeving meer kwijt en het is lastig om fantasie en realiteit goed te onderscheiden. Dit hoort bij een normale manier van in slaap vallen.
Een slaaphallucinatie is anders dan een droom. Van dromen weten we wanneer we weer wakker zijn en dat het dromen waren. Soms zijn we nog wel bezig met de betekenis van een droom, maar we weten dat het een droom was. Een slaaphallucinatie voelt veel ‘echter’ dan een droom. Daardoor raak je sneller in verwarring. Ook hebben dromen een verhaallijn. Bij slaaphallucinaties is dat minder het geval.
Verschijnselen
- Nachtmerries direct na het sluiten van de ogen
- Horen van stemmen, zonder dat iemand in de directe omgeving praat
- Horen van muziek, zonder een aanwijsbare geluidsbron
- Horen van geluiden (zoals voetstappen), zonder aanwijsbare geluidsbron
- Zien van (vreemde, enge) beelden of gezichten, na het sluiten van de ogen
- Voelen van prikkels, alsof iets of iemand de patiënt aanraakt
- Paniekaanvallen tijdens de slaap of omdat de patiënt wakker schrikt
- Slaapverlamming tijdens de slaap
- Levendige dromen
Hypnagoge hallucinaties zijn een van de vijf hoofdsymptomen van narcolepsie, naast overmatige slaperigheid overdag, kataplexie, slaapverlamming en verstoorde nachtslaap.